Sinds negentien jaar is Ewald Holzhaus arbiter bij biljart artistiek. “Je deelt de lakens uit. Tegelijkertijd heb je een dienende rol. Dat vind ik een mooie combinatie.”
Biljarten was voor de nu 62-jarige Amsterdammer een aardig caféspel. Totdat hij in de jaren tachtig lid werd van BV Muiden, daardoor meer de finesses leerde kennen. “Ik ging het biljarten veel meer waarderen. Het is een precisiesport, waarvoor concentratie is vereist. Je hoeft er niet sterk voor te zijn, dus iedereen kan het doen.” Na een jaar ging hij zich toeleggen op het arbitreren. “Ook daarin kon ik me ontwikkelen. Begonnen met het libre, er kwamen uiteindelijk andere, moeilijkere spelsoorten bij.”
Halverwege de jaren negentig organiseerde Biljartzaal Sloterdijk een demonstratietoernooi biljart artistiek. Holzhaus ging kijken, was verkocht. “Al die kunststukjes op het groene laken, ik vond het fantastisch. Onmogelijke ballen tóch maken, het had iets magisch. Wat ook opviel: de buitengewoon aimabele houding van de biljarters tegenover elkaar.”
Daar wilde hij uiteindelijk bij horen. “Als arbiter ben je ook een wezenlijk onderdeel van het showelement. Voordat de biljarter aanlegt, vertel je aan het publiek welke weg de ballen moeten afleggen.” Om dat duidelijk en vooral foutloos over het voetlicht te brengen, moest Holzhaus wel blokken. “Dat was nog wat, hoor. In 2003 heb ik al die figuren uit mijn hoofd geleerd, dat waren er 68. Een jaar daarna kwamen er nóg eens 32 bij. Had te maken met de ballen. Ivoor ging van de lakens, kunststof kwam erop. Dat bood meer kansen.”
De beleidsmedewerker op een ROC is een zeer gewaardeerd arbiter. “Waar het om draait: je moet heel scherp observeren. In tegenstelling tot de klassieke spelsoorten legt de bal een heel andere, moeilijke weg af om die carambole te maken. Via banden, om kegeltjes, en dat allemaal in een bepaalde volgorde. Het figurenboek is dus heilig. Hij kan het figurenboek dromen, zoals een dominee de Bijbel. “Daardoor straal je vertrouwen uit. Biljarters vinden dat prettig dat ze op ervaren arbiters kunnen bouwen.” Arbitreren voelt als een dubbelrol. “Je deelt de lakens uit: jij beslist. Je informeert de toeschouwers. Tegelijkertijd weet je: de biljarters zijn de hoofdrolspelers, dus heb je vooral een dienende rol. Ik vind het een mooie combinatie.” Zelf spelen? “Nee. Eén keer heb ik een losse negenbander geprobeerd. Lukte wonderwel ook nog. Van mezelf weet ik dat ik een matige biljarter ben, maar een veel betere arbiter.”
In Nederland beoefenen ongeveer 25 mannen – “Jammer dat er geen vrouwen bij zijn” – het biljart artistiek. Die spelen hun wedstrijden in de ere- en de eerste klasse, met een promotie- en degradatieregeling. Zo’n acht keer per jaar komen die tegen elkaar in het strijdperk. Het hoogtepunt is de Masters Biljart Artistiek. Daar is de KNBB ook financieel nauw bij betrokken. “Na een weekend artistiek biljart heeft het laken zo veel geleden dat het moet worden vervangen. De bond neemt die kosten deels voor zijn rekening.”
Soms trekt Holzhaus, die naast het artistiek al 35 jaar de klassieke spelsoorten arbitreert, Europa in vanwege een EK of Grand Prixtoernooi. Hij heeft dus goed zicht op de krachtsverhoudingen. “Nederland staat er goed op, hoor. Bij het laatste EK werd Erik Vijverberg kampioen, René Dericks werd tweede.” Ook dat is dus mooi meegenomen op zo’n trip buiten de landsgrenzen. Genieten van het arbitreren, stiekem mee kunnen delen in Nederlands succes.
Foto: Ton Smilde